اول

هنوز داغی که دریا، آخرِ تابستان، بر دلهامان گذاشت تازه بود که خبر آمد دو برادر را هم بلعید. عید بود (نوسال ۸۴) که جبار و جابر را کشید به اعماق و تا جانِ اهالی بندر بالا نیامد، پس نداد. برادرها، شبانه، با لوتکا¹ زده بودند به آب، برای صید. چه جوان‌هایی... خوب‌چهره و رشید. یکی تازه عقد کرده بود و دیگری، حتماً، یاری داشت، که دَشکف،² اسیرشان کرد میان موج‌شکن‌ها. زد به لوتکا. پیچیده در تور، واژگون شدند. گم شدند توی سرمای استخوانسوز دریا...

از کهنه‌مالاها³ شنیده‌ام، خیلی از صیادها می‌شد که نمیرند. می‌شد که غرقه نشوند و خودشان را بکشانند بالا. چرا برنگشتند؟

تو بگو! چطور می‌شود تورِ پُر از ماهی را رها کرد؟ چطور می‌شود دستخالی پارو زد وقتی در ساحل چشم‌انتظارانند؟

یادش به‌خیر عموحسن... هر وقت خبر می‌رسید یکی زد به آب و برنگشت، همانی را می‌خواند که توی ترانه گفته بود، از سالهای سختِ پنجاه:

«ماهی هر ایتا دانه‌ی کولکومه برار»

(هر یک ماهی، دانه‌ای‌ است در دام، برادر!)

دوم

و این گذشت...

سال سیاه رفت و بعد از آن ترانه آیینه‌دار رنج بود‌. بازنمای فاجعه...

اول، مُلِ ⁴خوشدل؛ خَشدار، روی کاستِ سرخِ و سپیدِ سونی:

بادِ دشته‌وا باوشت، ابرانه پوره کوده

(باد دشته‌وا وزید/ ابرها را فشرده کرد)

دریا چشمِ خون بیگیت، آسمانه گوره کوده

(چشم دریا را خون گرفت و آسمان را تار و تیره کرد)

بادِ واگردانه، بنه دره سرتوکه سر

(هوا را دگرگون کرده و حالا سرتوک است که می‌وزد)

دریا آدمخوره، لاکش⁵ زنیدی سر‌به‌سر...

(دریا آدم می‌خورد و صیادان تور می‌اندازند، سر‌به‌سر)

و بعدتر آنچه در گوشم پیچید و ماند و نرفت صدای تینو روسی بود روی صفحه. به گمانم می‌شنوم را می‌خواند. از اپرای صیادان مروارید اثر نامیرای ژرژ بیزه.

و قصه‌اش؟

روایت باستانیِ دو صیادِ اهل سیلان⁶ (نادر و زورگا) که قسم دوستی خورده‌اند. و هر دو شیفته‌ی راهبه‌ای‌اند تارک دنیا به نام لیلا. دریا بی‌رحم است و برای در امان ماندن این فقط دعای راهبه است که کارگر می‌افتد. صدای قدم‌های مرگ می‌آید و پای عشقی در میان است، که خصمِ رفاقت است.

و یک انتخاب: عهد بشکن و به ساحل برگرد.