از پشت این نقاشی بخصوص اعتمادی، صدای سکوت می‌شنوم، مثل اتاقی که صدای خاصی از آن نمی‌آید و همه‌چیز در انتظار مانده است. پس‌زمینه‌ی سفید، شاید همان ناخودآگاهِ تهی یا سرکوب‌شده است، صدای یک سکوت ممتد، رنگی بی‌حس، اما بازتاب‌دهنده؛ جایی که هیچ‌چیز اتفاق نمی‌افتد و همه‌چیز منتظر است. گیاه بر این بستر، مثل رؤیایی فراموش‌شده ظاهر می‌شود؛ چیزی که ذهن هنوز کاملاً پاکش نکرده است. گیاه درون این فضا نفس می‌کشد، ولی نفسش سنگین و منتظر است. شکلی از حس ملال، تنهایی و زمانِ معلق را القا می‌کند، اما نه به شکل تاریک یا تلخ آن، بلکه انتظاری با نوعی آرامش غمگین و تأملی. شاید بهترین عنوان برایش این باشد: «یک انتظار شاعرانه».

اعتمادی در یکی از مستندهای قدیمی که از او ساخته شده، می‌گفت انسان امروز انسانی جابه‌جاشده است، هم به‌صورت فیزیکی و هم به‌صورت ذهنی و روانی، از آنجایی که مأمنش بوده دور افتاده و حالا، وقتی که در طبقه‌ی سی‌وسوم یک برج زندگی می‌کند، حتی پرسپکتیو طبیعیِ تماشا را هم از دست داده است. انسان امروز مردمان دیگر را از آن بالا می‌بیند، ریز و مورچه‌وار و آن‌قدر بالا رفته که دیگر صدای آن‌ها را نمی‌شنود. 

حالا که به حرف‌های نقاش فکر می‌کنم از دل این جهان‌بینی، کنار هم قرار گرفتن گلدان سفالی و پیت حلبی روغن به‌عنوان دو اُبژه‌ی نامتجانس، برایم کاملاً ملموس می‌شود. این دو، مانند دو تکه از انسان جابه‌جاشده هستند: طبیعت و مصنوع، خودآگاه و ناخودآگاه. چراکه جهان پیرامون ما چیزی جز این ترکیب‌های ظاهراً تصادفی در کنار هم نیست. 

هرچند که شاید اصلاً نقاش ماجرا را ساده‌تر از این‌ها هم دیده باشد. در دهه‌های گذشته شاهد نوعی پاسداشت کاربردی حیات، فارغ از دغدغه‌ی زیباشناسی بودیم و این چیزی ا‌ست که من بیرون از نقاشی اعتمادی، در خاطراتم بسیار دیده‌ام. برایتان پیش نیامده قلمه‌ای ریشه زده داشته باشید و در نبود گلدان‌های سرامیکی زیبا، سراغ اولین چیز سطل‌مانندی که دوروبرتان هست بروید و آن را بکارید؟ در سال‌های قبل آن‌قدری که زنده نگه‌ داشتن گیاه و قلمه‌ها و کاشتن و رشد و نمو آن‌ها مطرح بود، زیبایی گلدان مطرح نبود. در حقیقت گلدان یک امر حاشیه‌ای بود، فقط یک بستر بود، و فرقی نمی‌کرد قلمه را در گلدانی سفالی و زیبا کاشته باشند، یا قوطی حلبی و دبه‌ی رنگ و ظرف ماست. مهم این بود که «او» در آرامش و صبر، به رشدش ادامه دهد. این نگاه کاربردی به گلدان گیاه که در آن زیبایی گلدان امری فرعی تلقی می‌شد، شاید خودْ واکنشی به مدرنیته و تجمل‌گراییِ در حال ظهور بوده؛ نوعی اصالت ساده‌زیستی که در آن «زنده ماندن» خودش یک ارزش زیبایی‌شناختی مستقل بود. و شاید نقاش پیش از تمام آن فلسفه‌بافی‌ها، فقط سراغ همان اشیای پیرامونش رفته باشد.

سرنوشت قوطی هم در نوع خودش جالب است. روغن‌‌نباتی درون آن مصرف شده و حالا تبدیل به گلدان شده است. این تغییر کاربری خودش یک مفهوم زیبا است: تبدیل شیئی مصرفی و یک‌بارمصرف (پیت روغن) به بستری برای زندگی. این عمل خودش یک شعر است؛ نوعی بازیافت و احیا و قشنگی سرنوشت قوطی به اینجا ختم نمی‌شود. در مستند‌های متأخر زندگی نقاش، من بقایای آن قوطی روغن را در کمد آتلیه‌ی خانم اعتمادی دیده‌ام. پس شاید فرضیه‌ی قبلی‌ام در چینش اشیای پیرامونی و بستن یک قاب با آن‌ها بدون آن‌همه پیش‌زمینه‌ی فکری، بی‌اساس باشد. 

شاید در پس تمام این سادگی‌ ظاهری، این نقاشی نوعی بیان از بودن در جهانِ خنثی و بی‌داستان باشد. گیاه «هست»؛ نه در حال شکوفایی، نه در حال پژمردگی. فقط هست؛ در سکون و تداوم، بی‌هیچ رویدادی. این وضعیت من را به یاد فلسفه‌ی هایدگر می‌اندازد: «بودنِ صرف، بی‌پیرایه و بی‌معنا، که معنایش فقط از "در جهان بودن" می‌آید.» 

اما درعین‌حال، حضور قوطی فلزی، بودنِ انسانی را به ما یادآوری می‌کند. انسانِ سازنده، مصرف‌کننده و مهارگرِ طبیعت. در کنار طبیعت، هم‌زیستی دارد، اما فاصله‌اش را هم حفظ کرده. انگار قوطی می‌گوید: «من جهان طبیعی را پشت سر گذاشته‌ام، جهانی مصنوعی برای خودم ساخته‌ام و در آن زیست می‌کنم.»

آیا این پارادوکس بنیادین مدرنیته نیست؟ ما با اشیا پیرامون خود زنده‌ایم، اما درعین‌حال از حیات واقعی جدا می‌شویم. پس این تصویر را می‌توان نماد انسانِ معاصر در مرز بین زیست طبیعی و زیست تکنولوژیک، یا حیات پُر مصنوع دانست، در حالتی از تعلیق که نه می‌تواند به طبیعت بازگردد و نه به‌تمامی می‌تواند در جهان مصنوع آسوده شود و ریشه‌ها را جاگیر کند. 

نقاش دنبال قصه گفتن و روایت کردن چیزی نیست، اجازه داده مخاطب در خلأ و تکرار و سادگیِ فرم‌ها، معنایی شخصی پیدا کند و شاید معنایی که من از دل این تماشا پیدا کرده‌ام با معنایی که مخاطبی دیگر از آن پیدا می‌کند فرسنگ‌ها تفاوت داشته باشد. در کل، برای من این تصویر مثل صفحه‌ای از دفترچه‌ی خاطرات روزهای خاموش زندگی شهری است؛ وقتی هیچ اتفاق خاصی نمی‌افتد، اما همه‌چیز به‌آرامی نفس می‌کشد. 

این نقاشی شعر سکوت است؛ جایی میان رشد و زوال، میان طبیعت و شیء صنعتی، مثل آیینه‌ای که بودنِ خاموش ما را نشان می‌دهد؛ ریشه در خاک، اما نگاه به قوطی فلزی آن پایین، میان رشد و سکون، میان زنده بودن و دیده شدن، در جهانی بدون روایت که معنا را از «تأمل» می‌گیرد نه از «رخداد».