شش

عرفان گفته بود بنا بر ماونتین فورکست¹ و فریمتئو² هوا در قله پایدار است، اما طبق اطلاعات متئوبلو³ و هاشم‌نژاد (!) احتمال باد هست، آن هم بادی با سرعت بین سی تا هفتاد کیلومتر بر ساعت. ما حدود چهل کیلومتری‌اش را از سر گذراندیم. خاک و گوگرد سر قله را هم می‌زد و می‌پاشید توی صورتمان. آن‌قدر که در راه برگشت، توی ماشین، نفهمیدیم این چشمی که نور می‌بیند، از ترس جیغ می‌کشد، از خاک بیشتر می‌سوزد یا گوگرد. باد آن‌قدری تندی داشت که برای تن‌کردن بادگیر و دستکش مجبور شویم پشت تخته‌سنگی پناه بگیریم، آن‌قدری تند که ابرهای بالای سر ما و بالای سر قله از هر تایم‌لپسی⁴ سریع‌تر در گذر بودند و جان می‌داد کنارشان با فونت ریز و کمی هم کجکی بنویسی «الفُرصة تمُرُّ مرَّ السَّحابِ»،⁵ آن‌قدر تند که دمای حسی هوای قله را حسابی سردتر از دمای واقعی‌اش کند و درست‌دردست خطوط عمود بر منحنی‌های تراز کوه که بیشترین شیب را به اسمشان زده‌اند کارَت را بسازد؛ آن‌قدر تند که صدایش گوشت را پر کند و خیل آدم، در پس‌زمینه‌ی گردوخاک سر قله و گذر تایم‌لپس‌گونه‌ی ابرها، از ناکجا، تصویر محشر را بیاورد جلوی چشمانت، انگار هر روز یک‌ جایی به چشم دیدی‌اش و حالا صرفاً تکرارش اینجا پخش می‌شود.

هفت

شام را نسبتاً خوب خورده بودم. قبلش هم در امامزاده‌هاشم با میرزاقاسمی ته‌بندی کرده بودیم. صبحانه اما مختصر بود. تا قله هم با چند خرمای خشک و لواشک و کشک بدنم را کشیدم. بنده‌خدا گله‌ای هم نکرد. بعد از قله اما، سروصدا که نه، بی‌محلی‌اش شروع شد. به هر تنقلاتی دست رد می‌زد. ذره‌ای میل نشان نمی‌داد به آن‌همه خرده‌ریزی که قرار بود سریع انرژی‌شان را رها کنند و دست‌وپاگیر و بمان و نرو نباشند. اتفاقاً یک نوع دست‌وپاگیرش را می‌خواست. ماندنی که بشود رویش برای مدتی حساب کرد. خسته شده بود از لاس‌های خشک و گذرا. دلش یک رابطه‌ی پایدار می‌خواست، تعهد و گردن‌گیری، یک چیزی که برایش سر خود را بالا بگیرد و بودنش را جار بزند، که از پسش بربیاید، یکی که اولِ معاشقه شب‌خوش نگوید، یکی که دیر یخش آب شود، اما بعدش دیگر بماند و بسوزد و بسازد و قوتش باشد. خلاصه که دلش غذا می‌خواست. التماس می‌کرد یک‌ بار دیگر برگردد به امامزاده‌هاشم و بنشیند پای آن میرزاقاسمی با شارژ مجدد رایگان و ازش دست نکشد. دنیادیده شده بود و با لاس تنقلات دلش نمی‌رفت و پا نمی‌داد. ناز داشت و زیرلفظی‌ مقبولش فقط غذا بود، ترجیحاً از نوع گرمش. بارگاه سوم دیدم چاره‌ای نیست. یک کاسه سوپ بدون گوشت اما داغ جلویش گذاشتم. بهش چسبید. آن‌قدر عشق کرد که از بارگاه سوم تا مسجد، خیلی جاها، پابه‌پایم دوید و حتی به زانوی راستم هم اجازه نداد غری بزند و غیژی صدا کند.

هشت

سیزده ساعت بعد از گرم‌‌کردن و شروع‌کردن مسیر از مسجد، دوباره هم‌ارتفاع آن می‌شویم. مسجد یک ‌گلدسته دارد، گنبد و گلدسته‌ای فلزی، نمادی از خود خود شمال. البته آن که اهلیتش گره خورده باشد به خاک کویر و میانه‌اش با سفر و گشت‌وگذار شکراب باشد داشتن شمال در حافظه‌اش را مدیون عکس‌ها و فیلم‌ها و سریال‌هاست؛ پس گنبدها و گلدسته‌های فلزی شمال را با پایتخت ۲ بیشتر می‌شناسد که نقی و خانواده‌اش در آن راهی قشم بودند تا گنبد و گلدسته‌هایی را از این آب به آن آب کنند. اینجا حوالی سه‌هزارمتری است، یعنی در حد و اندازه‌ی چین‌کلاغ که اولین قله‌ی ثبت‌شده‌ام در استراواست. بعد از چین‌کلاغ، صادق گفت کسی که کوله‌ی مانتِین می‌اندازد روی دوشش برنامه‌اش دماوند است. من که برنامه‌اش را نداشتم؛ کوله‌ی مانتِین را هم شاید از سر ادا انداخته بودم دوشم. اما، بعد از چین‌کلاغ و گل زرد و توچال و شاه‌البرز و علم‌کوه و حالا دماوند، کوله را بابت چیزی بیش از ادا دوست داشتم. همراه کارراه‌انداز و جمع‌وجور و همه‌فن‌حریفی بود. تا قبل از دماوند فکر می‌کردم به کاپشن پُلار دیگر نه می‌گوید و اگر جایی نیاز شد، باید مثلاً دور کمرم ببندمش. اما، در دماوند، بادگیر را در جاهای کناری‌اش گذاشتم و پلار را در فضای بالایی‌اش. خیالم راحت شد که هنگام صعود به هر قله‌ی دیگری هم، به شرط همراهی آب‌وهوا و هم‌نورد راه‌بلد و هم‌قدمی که کم ‌نیاورد می‌شود با همین ترکیب بند و بساط رفت—تا نه بی‌حوصلگی و ناتوانی کشیدن کوله‌ی سنگین عذابم دهد و نه خواب و قضای حاجت پردردسر در دشت و دمن. خواهرمان رود و مادرمان کوه باشند برای از خروسخوان تا بوق سگ؛ بعدش برگردیم و کپه‌ی مرگمان را پیش پدرمان، شهر، بگذاریم که آخرش آدم بچه‌ی پدرش است، البته قبلش چایمان را هم سر بکشیم.

نُه

عکس‌گرفتن همه‌اش قاب‌بستن است. و من، تهش، بتوانم قاب خوب را از بد تمیز بدهم؛ مثل همان وقت‌ها که در دفتر روزنامه‌ی دانشگاه جلد می‌بستیم و بین چند صد عکسی که از اس‌دی دوربین روی لپ‌تاپ ریخته بودم باید یکی‌اش را می‌فرستادم برای علی‌ ثابت که جلد را هم ببندد و بفرستیم چاپخانه. اما قاب‌بستن کار من نیست، و به تبعش عکس‌گرفتن و ثبت و ضبط کردن تصویر. بر اثر عظمت قله و ناز ابرهای مخملین پایین‌دست اما چندباری به دوربین گوشی دست بردم تا گالری آن هم سهمی ببرد. عکس‌ها را می‌بینم؛ مقایسه‌شان می‌کنم با چیزی که خودم به چشم دیده‌ام؛ دلم را می‌زند. انگار عکس‌ها صرفاً ادای قابی را که ثبت کرده‌ام درآورده‌اند. پشیمان می‌شوم. بیشترشان را پاک می‌کنم. در قاب‌بستن که لنگ می‌زنم، عکس‌هایم با قاب باز هم چیزهای زیادی کم دارند. مهم‌ترینشان داستان و روایت است شاید. قاب را که زیاد بزرگ بگیری، از هر چیزی پشت قاب اندکی در عکس می‌ماند، آن هم به‌صورت ایستا و بدون گذر، نه از قبلش چیزی عاید عکس شده و نه از بعدش. قاب بزرگ جزئیات را هم زده و خلط کرده. قاب بزرگ داستان ندارد، محتویاتش ساکن است. حرکتی ندارد. اصلاً پیکسل‌هایش برای آن‌همه جزئیات و داستانی که چشم می‌بیند کفایت نمی‌کند. قاب کوچک اما داستان دارد. می‌شود به دل جزئیات هرچه خودش را در آن قاب جا کرده رفت و قبل و بعدشان را حدس زد. می‌شود نشست و داستان پشتشان را شنید—یک داستان که نه، هزار داستانی که محتمل است تا لحظه‌ای قبل از آن قاب را روایت کند و هزار احتمال دیگری که پیش روی قاب پهن شده و می‌خواهد دست تک‌تک جزئیات قاب را بگیرد و به فردایشان ببرد. قاب کوچک پر از داستان است و سودای شنیدن و تصورکردنشان بیننده را می‌نشاند پای آنها و حق انتخاب بهش می‌دهد، که کدام جزئیات را بیشتر ببیند و درباره‌اش فکر کند و از دیروز و فردایش بشنود و خیال ببافد. قاب کوچک داستان دارد و امکان انتخاب برای آدم، و همین‌ها زندگی را بس.

ده

کوهنوردها در یک دسته‌بندی موهوم و من‌درآوردی و محدود و ناکامل سه دسته‌اند (احتمالاً بر اساس درجه‌ی تقید و اعتقاد و ادعا و ادای وظیفه‌شان نسبت به مذهب، سنت، مدرنیته، سلطنت، مشروطه، مشروعه و غیره و ارتباطشان با اینها): آنها که بعد از رسیدن به یکی مثل خودشان «خداقوت» می‌گویند؛ آنها که «خسته نباشید» ورد زبانشان است؛ و آنها که با «درود بر شما» به استقبالتان می‌آیند. البته یک دسته‌ی دیگر هم احتمال دارد به تورتان بخورد که اگر از جنس خاصی باشید، کلاً محلی بهتان نمی‌گذارد و باسکوت از کنارتان رد می‌شود. کوهنوردها در کالت⁶ داشتن بی‌شباهت به سیگاری‌ها نیستند. همین که شما صبح روز تعطیل خوابیدن و صبحانه‌خوردن و چای نوشیدن آدمیزادی کنارش را بی‌خیال شوید و جان بکنید و از ارتفاعی بالا بروید و بعدش از همان راه هم برگردید و باقی روز را هم به تلافی خستگی و کوفتگی و پادرد و کمردرد تحفه‌‌آورده از کوه بخوابید کافی ا‌ست که جزء کالتشان باشید و خودی به حساب بیایید. خودی هم که به حساب بیایید، هم با شما خوش‌وبش می‌کنند، هم دستتان را می‌گیرند، هم پای قصه‌شان می‌نشانندتان و هم گوش شنوای قصه‌تان می‌شوند. انگار صرف شبیه و رنگی‌رنگی بودن لباس‌ها و یکی‌بودن مقصد سند کافی را برای عضویت در این کالت جور می‌کند، حالا تفاوت برندها و قیمت‌ها را می‌شود در شروع به چشم نیاورد، شاید بعداً خودش را جایی نشان دهد.

یازده

از کوه که سبک و سرعتی بالا می‌روی، خیلی جاهایش خودت هستی و خودت، نه تیمی هست که پایبند به آن باشی و نه عقب‌دار و جلوداری که محدودت کنند. یک مسیر روی گوشی، که گاهی لازم است ابهام پاکوب درست را بر اساس آن بزدایی، و یک کوله با یکی دو بطری آب و یک بدن که رفته به حالت بقا کافی است. آدمی هم وسط راه به تورت بخورد، اگر ناسزا بارت نکند که چرا عین آدم کوه را بالا نمی‌روی و مزاحم بقیه می‌شوی، به «خسته نباشید» و «خداقوت» و «درود بر شما» یا سکوت اکتفا می‌کند و بعدش فاصله‌ای که بینتان می‌افتد خاتمه‌ی هر کلام و تعامل و ارتباط می‌شود. قبل و بعد این اندک‌تعامل آدمیزادی، اگر کوه و رود و آسمان سروصدایی از خودشان درنیاورند، خودت هستی و صدای قدم و سنگ و سنگ‌ریزه‌ی زیر پا و البته بازتاب همان صدا که باتأخیر دوباره به گوشت می‌رسد و بعدش وهم برت می‌دارد که نکند آدمی یا جک‌‌وجانوری دنبالت افتاده و حالا باید حواست بیشتر به بقایت باشد، سری بچرخانی و اطراف را بپایی و محیط‌آگاه‌تر شوی. نه توان پردازش و فهم و نه حوصله‌ی شنیدن آهنگ و پادکست و زمزمه راداری و چند باری که خواستی امتحانشان کنی هم کم مانده بوده بالا بیاوری هر آنچه غیر بقاست را. خودتی و خودت و بقا. ته تهش که خودت را بچلانی و التماسش کنی، شاید بتوانی چند باری زیر لب بخوانی:

تو حق نداری خسته شی، نه الآن، نه اینجا، نه بعد اومدن این‌همه راهی که کنار هم اومدیم، روی تیغ، زیر رعد، توی شک، از اون گرم، تا این سگِ سرما.

اما بقا، سوای ضربان قلب و فشار خون و سردرد و سرگیجه و ضعف و اسپاسم عضلانی، جزء دیگری هم در دلش دارد: خیال و خاطره، به دیروز سرک‌کشیدن و خاطره را گریستن و به فردا امیدداشتن و خیال را زیستن—که نبودنشان بقا را بی‌معنی و عبث می‌کند، که نباشند، باقی بماند باقی که چه؟ که نباشند، هویتی نیست که بدنی بخواهد و رنج زیست روز و شبی را تاب بیاورد. بقا، سوای بدن، تو را هم می‌خواهد—خاطره و خیال و هویتی که به تو گره می‌خورد و به تو پناه می‌آورد—که می‌خواند:

به خنده‌های تو فکر می‌کرد شاید، تو و تموم طول راه.